Mô hình PESTEL là công cụ phân tích môi trường vĩ mô giúp doanh nghiệp nhìn rõ các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến chiến lược. Trong bài viết dưới đây, 1Academy sẽ giúp bạn tìm hiểu sâu về tổng quan mô hình PESTEL, các yếu tố cấu thành, các lưu ý cần thiết và ví dụ trong thực tiễn doanh nghiệp.

1. Mô hình PESTEL là gì? 

1.1. Khái niệm 

Mô hình PESTEL là công cụ thường được dùng trong kinh doanh để đánh giá tác động của các yếu tố bên ngoài có ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp.

PESTEL thực chất là cụm viết tắt từ 6 yếu tố chính: Political (Chính trị), Economic (Kinh tế), Social (Xã hội), Technology (Công nghệ), Environmental (Môi trường) và Legal (Pháp lý). Đây đều là các yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của doanh nghiệp nhưng có thể tác động mạnh mẽ đến chiến lược tổng thể, định hướng và các quyết định kinh doanh. Do đó, các nhà quản trị cần cân nhắc kỹ lưỡng trong quá trình lập kế hoạch và thực thi. 

1.2. Nguồn gốc và sự phát triển từ mô hình ETPS 

Mô hình PESTEL ngày nay có xuất phát từ mô hình ETPS (Economic, Technical, Political, Social). ETPS được giới thiệu lần đầu vào năm 1967 bởi Francis J.Aguilar – Giáo sư tại Harvard Business, trong cuốn sách Scanning the Business Environment. 4 yếu tố ban đầu này được ông xác định là then chốt trong quá trình đánh giá môi trường bên ngoài doanh nghiệp.

Theo thời gian, mô hình ETPS được sắp xếp lại và viết dễ nhớ hơn thành PEST, tuy nhiên vẫn giữ nguyên 4 yếu tố chính.

Đến thập niên 1980 – 1990, khi các doanh nghiệp bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến pháp lý và môi trường, 2 yếu tố này mới được thêm vào:

Từ đó, mô hình PEST được mở rộng thành PESTEL, trở thành khung phân tích toàn diện và được sử dụng rộng rãi hơn trong việc hoạch định chiến lược, phân tích và nghiên cứu thị trường.

1.3. Ý nghĩa và tầm quan trọng của PESTEL 

Việc phân tích mô hình PESTEL chi tiết giúp doanh nghiệp dự báo xu hướng, giảm thiểu rủi ro và tận dụng cơ hội kinh doanh từ môi trường bên ngoài. Đây cũng là phương pháp hữu ích để phân tích môi trường bên ngoài bằng PESTEL, phục vụ việc hoạch định chiến lược, marketing và nhân sự.

Ngoài ra, việc phân tích PESTEL định kỳ có thể giúp doanh nghiệp:

• Cập nhật kịp thời những xu hướng mới nhất trong môi trường kinh doanh
• Phát triển, cải tiến sản phẩm và dịch vụ
• Xây dựng chiến lược hiệu quả, phù hợp với nhu cầu thị trường
• Phản ứng linh hoạt trước biến động thị trường, chủ động nắm bắt cơ hội

1.4. Ưu điểm và hạn chế của PESTEL 

Ưu điểm:

• Dễ áp dụng: Mô hình không đòi hỏi người sử dụng phải có kiến thức chuyên sâu về kinh tế, luật pháp hay công nghệ. Do đó, nó dễ tiếp cận và có thể được áp dụng linh hoạt trong nhiều loại hình doanh nghiệp.
• Phạm vi phân tích rộng: Với 6 yếu tố bao quát nhiều khía cạnh của môi trường, mô hình giúp doanh nghiệp có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về bối cảnh vĩ mô.
• Hỗ trợ ra quyết định chiến lược: Phân tích PESTEL cung cấp thông tin nền giúp doanh nghiệp xác định được hướng đi, đánh giá rủi ro và cơ hội chính xác hơn.
• Chuẩn bị cho tương lai: Cho phép doanh nghiệp dự đoán xu hướng, từ đó xây dựng các kế hoạch và kịch bản ứng phó phù hợp.
• Tăng khả năng cạnh tranh: Khi doanh nghiệp hiểu rõ thị trường, đối thủ, khách hàng và các yếu tố bên ngoài, họ có thể phát triển và nâng cao lợi thế cạnh tranh.

Hạn chế:

• Không đưa ra giải pháp cụ thể: PESTEL chỉ dừng lại ở việc phân tích và đánh giá môi trường bên ngoài, không cung cấp các biện pháp hay chiến lược cụ thể để xử lý vấn đề
• Không phân loại mức độ ảnh hưởng: PESTEL không có cơ chế đánh giá tầm quan trọng hay mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố, khiến việc ưu tiên phân tích có thể thiếu chính xác.
• Dễ bị ảnh hưởng bởi yếu tố chủ quan: Việc phân tích có thể bị chi phối bởi nhận định cá nhân của nhà quản lý hoặc chuyên gia, dẫn đến sai lệch.
• Thiếu tính cập nhật: Môi trường kinh doanh luôn biến động nhanh chóng, nếu không cập nhật thường xuyên, kết quả có thể trở nên kém hiệu quả trong hỗ trợ ra quyết định.

2. Thành phần cấu thành mô hình PESTEL 

2.1. Yếu tố chính trị – Political 

Yếu tố chính trị là những yếu tố do chính phủ hay các tổ chức quốc tế tạo ra. Đây là các lực lượng chính trị bên ngoài có ảnh hưởng đến doanh nghiệp, bao gồm: chính sách của chính phủ, thương mại quốc tế, quan hệ đối ngoại, các vấn đề và xu hướng chính trị, chính sách thuế…

Câu hỏi cần đặt ra:

• Những thay đổi nào đã xảy ra trong môi trường chính trị?
• Những thay đổi đó có ảnh hưởng như thế nào đến doanh nghiệp? Đây là trở ngại hay thuận lợi?
• Đây có phải là yếu tố tác động ngắn hạn hay dài hạn?
• Có những mối nguy hại chính trị nào cần phải theo dõi?

2.2. Yếu tố kinh tế – Economic 

Yếu tố kinh tế xem xét đến các lực lượng bên ngoài có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế mà doanh nghiệp đang hoạt động. Ví dụ như tỷ lệ lạm phát, thay đổi trong chi tiêu tiêu dùng, sự thay đổi chuỗi cung ứng, tình hình biến động nền kinh tế toàn cầu… Nếu doanh nghiệp đang làm phân tích PESTEL ngành công nghệ tại Việt Nam hoặc ngành bán lẻ thì đây là yếu tố cần đặc biệt lưu ý.

Câu hỏi cần đặt ra:

• Tình trạng hiện tại của nền kinh tế? Điều này ảnh hưởng đến tổ chức như thế nào?
• Các yếu tố như chi phí lao động, lãi suất, tốc độ tăng trưởng kinh tế…sẽ tác động như thế nào đến doanh nghiệp?
• Những thông tin nào về kinh tế cần phải xem xét?
• Những yếu tố kinh tế thuộc về địa phương nào có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh?

2.3. Yếu tố xã hội – Social 

Yếu tố xã hội liên quan đến việc xem xét các thay đổi trong môi trường xã hội, ví dụ như sự thay đổi trong quan điểm tiêu dùng của công chúng, sự biến động về nhân khẩu học…Điều quan trọng là cần xem xét các xu hướng xã hội đang diễn ra, không chỉ trong nội bộ doanh nghiệp, mà còn đặt trong bối cảnh toàn xã hội mà doanh nghiệp đang kinh doanh và chịu ảnh hưởng từ đó.

Câu hỏi cần đặt ra:

• Có sự thay đổi nào trong nhân khẩu học tại thị trường doanh nghiệp kinh doanh không? Làm thế nào để doanh nghiệp phục vụ thị trường này tốt nhất?
• Những yếu tố xã hội đang thay đổi có ảnh hưởng thế nào đến tổ chức?
• Có thể quan sát được những thay đổi nào trong hành vi, tâm lý và quan điểm của người dùng?

2.4. Yếu tố công nghệ – Technology 

Sự thay đổi trong công nghệ có thể ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp khi chúng vừa là cơ hội nhưng cũng đặt ra nguy cơ tiềm ẩn nhất định. Một số xu hướng gần đây có thể kể đến như trí tuệ nhân tạo AI, an ninh mạng hay hình thức làm việc từ xa…

Câu hỏi cần đặt ra:

• Công nghệ trong thị trường đã thay đổi như thế nào? Đây là cơ hội hay mối đe dọa?
• Doanh nghiệp đã tận dụng tối đa những công nghệ hiện có chưa?
• Công nghệ mới có ảnh hưởng đến doanh nghiệp ở mức độ nào?

2.5. Yếu tố môi trường – Environmental 

Yếu tố môi trường có thể bị ảnh hưởng bởi thời tiết, khu vực địa lý hay biến đổi khí hậu. Các quy định về môi trường, bao gồm luật và chính sách có liên quan đến ô nhiễm, quản lý chất thải và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên đóng vai trò quan trọng trong việc định hình những yếu tố này.

Những thay đổi trong môi trường, ví dụ như các hiện tượng thời tiết cực đoan, có thể tác động ngắn hạn hoặc dài hạn đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Câu hỏi cần đặt ra:

• Những yếu tố môi trường nào hiện đang ảnh hưởng đến doanh nghiệp?
• Tác động môi trường đối với ngành và ảnh hưởng đến tài nguyên như thế nào?
• Những yếu tố môi trường nào có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp trong tương lai?

2.6. Yếu tố pháp lý – Legal 

Tương tự như yếu tố chính trị, tuy nhiên yếu tố pháp lý tập trung vào việc thực thi và áp dụng các chính sách chính trị thành luật lệ và quy định có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp hoặc khách hàng. Việc này bao gồm ban hành luật/quy định mới và bãi bỏ luật/chính sách/quy định cũ. Tùy theo đặc thù kinh doanh, quy định địa phương và quốc gia mà doanh nghiệp cần xem xét kỹ lưỡng yếu tố này.

Câu hỏi cần đặt ra:

• Những thay đổi nào trong luật pháp quốc tế, quốc gia, địa phương ảnh hưởng đến doanh nghiệp? Ảnh hưởng tiêu cực hay tích cực?
• Những chính sách nào của chính phủ cần đặc biệt lưu ý?
• Mức độ ổn định chính trị ở khu vực doanh nghiệp đang hoạt động như thế nào?
• Những yếu tố pháp lý nào có thể xuất hiện trong thời gian tới?

3. Một số biến thể của mô hình PESTEL 

• PEST
  Là khung phân tích ban đầu, tập trung vào bốn yếu tố: Chính trị (Political), Kinh tế (Economic), Xã hội (Social), Công nghệ (Technological).
  
• LoNGPESTLE
  Là mô hình PESTLE được mở rộng thêm yếu tố Địa lý (Geographic), nhằm phân tích cụ thể theo vùng lãnh thổ hoặc khu vực địa lý.
  
• SLEPT
  Viết tắt của: Xã hội (Social), Pháp lý (Legal), Kinh tế (Economic), Chính trị (Political), Công nghệ (Technological).
  
• STEPE
  Viết tắt của: Xã hội (Social), Công nghệ (Technological), Kinh tế (Economic), Chính trị (Political), Sinh thái (Ecological).
  
• STEEPLE
  Viết tắt của: Xã hội (Social), Công nghệ (Technological), Kinh tế (Economic), Đạo đức (Ethical), Chính trị (Political), Pháp lý (Legal), Sinh thái (Ecological).
  
• DESTEP
  Bao gồm: Nhân khẩu học (Demographics), Kinh tế (Economic), Xã hội (Social), Công nghệ (Technological), Môi trường (Environmental), Chính trị (Political).
  
• STEEPLED
  Là sự kết hợp của STEEPLE và DESTEP, bao hàm đầy đủ các yếu tố xã hội, kinh tế, môi trường, pháp lý, đạo đức, công nghệ và nhân khẩu học.

4. Quy trình phân tích mô hình PESTEL 4 bước hiệu quả 

Bước 1: Phân tích 6 yếu tố trong mô hình PESTEL

Hãy bắt đầu bằng việc xác định và phân tích các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội, công nghệ, môi trường và pháp lý có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp.

• Yếu tố chính trị: Các chính sách của chính phủ hay thay đổi trong quy định pháp luật có ảnh hưởng đến ngành nghề lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp không? Liệu có các loại thuế, hạn chế thương mại hay chính sách nào có thể làm thay đổi môi trường kinh doanh không?
• Yếu tố kinh tế: Tình hình nền kinh tế hiện tại? Tỷ giá hối đoái, lãi suất, lạm phát…có ảnh hưởng thế nào đến chi phí, chiến lược giá và hành vi tiêu dùng của khách hàng?
• Yếu tố xã hội: Những xu hướng về nhân khẩu học và lối sống nào đang định hình hành vi của người tiêu dùng? Tốc độ gia tăng dân số có làm thay đổi đối tượng khách hàng mục tiêu không? Sự phân bổ nhóm tuổi và thay đổi giữa các thế hệ có ảnh hưởng thế nào đến quá trình ra quyết định?
• Yếu tố công nghệ: Những công nghệ hay đổi mới nào đang thay đổi ngành nghề của doanh nghiệp? Đối thủ có đang tận dụng các tiến bộ này để tạo lợi thế cạnh tranh không?
• Yếu tố môi trường: Khí hậu, điều kiện địa lý hay các vấn đề liên quan đến việc phát triển bền vững có ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất – kinh doanh không? Chiến lược CSR của doanh nghiệp đang được tích hợp như nào?
• Yếu tố pháp lý: Có những luật lao động mới hay cập nhật quy định nào có ảnh hưởng đến khả năng tuân thủ của doanh nghiệp? Doanh nghiệp đã chuẩn bị phương án đối phó với các rủi ro pháp lý hay chưa?

Bước 2: Nghiên cứu và thu thập thông tin

Để có được góc nhìn toàn diện và chính xác về ảnh hưởng của môi trường kinh doanh, doanh nghiệp cần thu thập thông tin từ nhiều nguồn đa dạng như báo chí, sách chuyên ngành, các báo cáo nghiên cứu thống kê, qua việc đối thoại trực tiếp với khách hàng, đối tác và đối thủ.

Đối với mô hình PESTEL, ngoài việc sử dụng các công cụ tìm kiếm internet thì có 2 nguồn thông tin đáng tin cậy khác:

• Báo cáo từ các tổ chức chính phủ hoặc cơ quan nhà nước: Đây là những nguồn dữ liệu uy tín, thường tập trung vào các vấn đề cụ thể, cung cấp thông tin chuyên sâu và khách quan.
• Báo cáo từ các công ty nghiên cứu và tư vấn chuyên nghiệp: Dù có thể phải trả phí nhưng các báo cáo này thường chứa nhiều thông tin chuyên sâu, chi tiết và có giá trị mà khó tìm được ở nơi khác.

Bước 3: Đánh giá và xác định thứ tự ưu tiên

Cần lưu ý rằng không phải mọi yếu tố trong PESTEL đều có tác động ngang nhau đến doanh nghiệp. Do đó, cần xác định đâu là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất đến hoạt động kinh doanh. Từ đó, doanh nghiệp sẽ tập trung vào phân tích chuyên sâu và tránh phân tán nguồn lực vào những yếu tố thứ yếu. Đồng thời, việc đánh giá cũng cần tính đến xu hướng tương lai nhằm đảm bảo doanh nghiệp có thể xây dựng kế hoạch chiến lược cho dài hạn phù hợp với biến động thị trường.

Bước 4: Báo cáo kết quả phân tích

Sau khi đã hoàn thành việc phân tích, doanh nghiệp cần tổng hợp lại và trình bày rõ ràng các tác động của từng yếu tố PESTEL đến doanh nghiệp. Dựa trên đó, doanh nghiệp có thể đưa ra những khuyến nghị đề xuất cụ thể để thích ứng và phát triển trong môi trường kinh doanh hiện tại và tương lai.

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể kết hợp phân tích PESTEL cùng mô hình SWOT để có được góc nhìn toàn diện hơn. Việc kết hợp này giúp doanh nghiệp đánh giá không chỉ các yếu tố ngoại cảnh mà còn cả yếu tố năng lực nội bộ, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả, bền vững.

5. So sánh mô hình PESTEL và SWOT 

Phân tích SWOT (Strengths – Weakness – Opportunities – Threats) là một công cụ giúp doanh nghiệp đánh giá cả các yếu tố bên ngoài và bên trong ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh. Việc phân tích này nhằm giúp doanh nghiệp nhận diện được điểm mạnh và điểm yếu so với đối thủ cạnh tranh, xác định các cơ hội và thách thức từ môi trường bên ngoài. SWOT đặc biệt hữu ích khi doanh nghiệp mới thành lập hoặc đang gặp khó khăn trong việc đạt được các mục tiêu hiệu suất. Phân tích SWOT nên được sử dụng để đánh giá toàn diện cả về yếu tố nội bộ lẫn môi trường bên ngoài

Phân tích PESTEL được sử dụng khi doanh nghiệp cần đánh giá các yếu tố bên ngoài mang tính vĩ mô có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh. Phân tích này giúp doanh nghiệp nhận diện các rủi ro tiềm ẩn trước khi đưa ra kế hoạch kinh doanh hoặc ra mắt sản phẩm mới, từ đó tránh được các quyết định sai lệch. PESTEL đặc biệt cần thiết khi doanh nghiệp chuẩn bị mở rộng sang thị trường mới, khu vực mới hoặc vùng lãnh thổ quốc gia mới.

Trước khi bắt đầu kinh doanh hoặc triển khai sản phẩm/dịch vụ mới, doanh nghiệp nên thực hiện cả phân tích SWOT và PESTEL để đạt hiệu quả tốt nhất, giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng thành công.

6. Case study: Phân tích PESTEL của Coca-Cola

Coca-Cola là một trong những thương hiệu đồ uống bán chạy nhất trên toàn cầu với khả năng hoạt động tại nhiều quốc gia khác nhau trong khi vẫn duy trì được lợi nhuận. Phân tích PESTEL của Coca-Cola thường được thực hiện vài năm một lần để đánh giá tác động từ môi trường.

Chính trị: Coca-Cola hoạt động tại nhiều quốc gia và do đó phải tuân thủ các quy định chính trị pháp luật của quốc gia đó. Công ty cần tích cực tham gia vào các hoạt động nhằm bảo vệ lợi ích kinh doanh của mình, bao gồm đóng góp chính trị, tham gia các hiệp hội thương mại và các hoạt động vận động chính sách.

Kinh tế: Dù là một trong những thương hiệu có lợi nhuận lớn nhất trên thế giới nhưng Coca-Cola vẫn phải điều chỉnh chuỗi cung ứng để phù hợp với từng thị trường cụ thể. Giá bán sản phẩm được quyết định dựa trên điều kiện kinh tế khu vực, mức thu nhập của người tiêu dùng, chi phí lao động và khả năng chi trả. Ngay cả trong thời kỳ suy thoái, tuy ngành thực phẩm nhanh vẫn có cơ hội sinh lời nhưng Coca-Cola vẫn cần thích ứng linh hoạt.

Xã hội: Với sự gia tăng các vấn đề sức khỏe như tình trạng béo phì ở các nước phát triển, Coca-Cola đã cho ra mắt sản phẩm Coke Zero – một loại nước uống không đường nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng lành mạnh hơn. Điều này cho thấy công ty đang nắm bắt xu hướng thay đổi trong hành vi tiêu dùng.

Công nghệ: Coca-Cola luôn đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ mới, trong đó có việc triển khai chương trình “Bridge” nhằm giúp công ty tiếp cận và tích hợp các công nghệ tiên tiến, duy trì lợi thế cạnh tranh trong lĩnh vực.

Môi trường: Ý thức được trách nhiệm về môi trường, Coca-Cola đã áp dụng các biện pháp bền vững như sử dụng vật liệu tái chế trong bao bì, đặt ra mục tiêu tăng tỷ lệ nhựa tái chế trong hoạt động sản xuất chai nhựa. Những hoạt động cũng góp phần xây dựng hình ảnh tích cực cho doanh nghiệp và đáp ứng kỳ vọng từ cộng đồng.

Pháp lý: Coca-Cola thường xuyên phải đối mặt với các vụ việc liên quan đến việc sử dụng nguyên liệu bị cho là gây hại cho sức khỏe hoặc quảng cáo gây hiểu lầm về mức độ an toàn của sản phẩm. Do đó, tuân thủ pháp luật và quản lý rủi ro pháp lý cũng được coi là yếu tố quyết định đối với doanh nghiệp.

Qua bài viết trên, ta có thể thấy rằng việc sử dụng mô hình PESTEL có ý nghĩa quan trọng giúp doanh nghiệp có cái nhìn toàn diện hơn về môi trường kinh doanh bên ngoài. Việc nhận diện và đánh giá các yếu tố cho phép doanh nghiệp chủ động thích ứng, giảm thiểu rủi ro và xây dựng chiến lược phát triển hiệu quả hơn trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Xem thêm các bài viết liên quan khác từ 1Academy:

ESG là gì? Cách tối ưu ESG để phát triển bền vững

Quản lý chất lượng là gì? 8 nguyên tắc nhà quản trị cần biết

HỌC VIỆN 1ACADEMY

• Hotline: 038 705 1409
• Fanpage: https://www.facebook.com/1OfficeAcademy