Trong môi trường doanh nghiệp không ngừng biến đổi bởi công nghệ, dữ liệu và cạnh tranh toàn cầu, khả năng nhìn nhận toàn diện hoạt động kinh doanh không còn là lợi thế dành riêng cho lãnh đạo cấp cao. Đó là yêu cầu bắt buộc đối với bất kỳ nhân sự nào muốn phát triển sự nghiệp bền vững. Năng lực đó chính là Business Acumen – tư duy kinh doanh toàn diện. Trong bài dưới đây, 1Academy sẽ giúp bạn hiểu sâu về business acumen, lý do vì sao nó quan trọng, các thành tố cấu thành và cách phát triển năng lực này một cách hiệu quả.

1. Business Acumen là gì?

Business acumen không đơn thuần là việc hiểu một vài chỉ số tài chính. Đây là khả năng kết nối giữa chiến lược, tài chính, vận hành và thị trường để ra quyết định đúng đắn, tạo ra giá trị thật sự cho tổ chức. 

Business acumen (tư duy kinh doanh toàn diện) là tập hợp năng lực giúp cá nhân:

• Hiểu rõ cách doanh nghiệp vận hành và tạo ra lợi nhuận
• Nhìn thấy tác động của từng quyết định đến toàn hệ thống
• Phân tích tình huống kinh doanh bằng dữ liệu, không chỉ cảm tính
• Phối hợp hiệu quả với các phòng ban khác bằng ngôn ngữ kinh doanh chung

Nói cách khác, người có business acumen không chỉ biết làm giỏi chuyên môn, mà còn hiểu tại sao mình làm việc đó, và nó đang đóng góp như thế nào vào trong bức tranh tổng thể của tổ chức.

2. Vì sao Business Acumen là năng lực sống còn trong thời đại số?

Trong thời đại mà chuyển đổi số diễn ra nhanh chóng, doanh nghiệp không chỉ cần những người giỏi chuyên môn, mà còn cần những người có khả năng tư duy như một nhà điều hành. Theo báo cáo của McKinsey (2023), hơn 60% quản lý cấp trung thừa nhận họ thiếu kỹ năng phân tích tài chính và không hiểu rõ các yếu tố vận hành ảnh hưởng thế nào đến lợi nhuận. Điều này dẫn đến hàng loạt quyết định sai lầm hoặc thụ động – đặc biệt trong các doanh nghiệp chuyển đổi số.

Trong khi đó, những cá nhân có tư duy kinh doanh tốt thường:

• Ra quyết định nhanh hơn, đúng trọng tâm hơn
• Chủ động đề xuất cải tiến dựa trên logic thị trường
• Giao tiếp hiệu quả với cấp lãnh đạo và các bộ phận chức năng

Business acumen đang dần trở thành “ngôn ngữ chung” giúp các bộ phận hiểu nhau hơn, phối hợp hiệu quả hơn và cùng hướng đến mục tiêu chung.

3. Các thành tố tạo nên năng lực kinh doanh tốt

3.1. Hiểu biết tài chính (Financial Acumen)

• Biết cách đọc báo cáo tài chính cơ bản: P&L, Balance Sheet, Cash Flow
• Hiểu các chỉ số như Gross Margin, ROI, EBITDA, CAC, LTV…
• Dự toán được chi phí – lợi nhuận – rủi ro trước khi đề xuất một chiến dịch hay thay đổi vận hành

3.2. Tư duy chiến lược (Strategic Thinking)

• Biết đặt câu hỏi lớn: Tại sao làm điều này? Nó phục vụ mục tiêu nào?
• Xem xét các yếu tố thị trường, xu hướng ngành, năng lực nội bộ khi đưa ra quyết định
• Xây dựng được logic dài hạn, không chỉ tối ưu ngắn hạn

3.3. Hiểu thị trường & khách hàng (Market Orientation)

• Nắm được chân dung khách hàng mục tiêu và hành vi mua hàng
• Phân tích được đối thủ, lợi thế cạnh tranh và vị trí thương hiệu
• Đưa ra chiến lược tiếp cận thị trường phù hợp với từng phân khúc

3.4. Ra quyết định dựa trên dữ liệu (Data-driven Decision Making)

• Biết cách sử dụng dashboard, KPI, báo cáo để phân tích hiệu suất
• Sử dụng phân tích kịch bản (scenario analysis) để tính toán rủi ro
• Kết hợp dữ liệu và kinh nghiệm để điều chỉnh chiến lược linh hoạt

3.5. Giao tiếp kinh doanh (Business Communication)

• Trình bày đề xuất theo logic: vấn đề – phân tích – phương án – lợi ích – rủi ro
• Diễn giải số liệu bằng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu phù hợp với đối tượng giao tiếp
• Biết đặt câu hỏi phản biện trong các cuộc họp chiến lược

4. Những ai cần phát triển Business Acumen?

• Quản lý cấp trung: Là người trực tiếp điều phối hoạt động, cần ra quyết định chiến lược hằng ngày.
• Chuyên viên tài chính, nhân sự, marketing, vận hành: để kết nối chuyên môn với hiệu quả kinh doanh tổng thể.
• Lãnh đạo start-up/SME: cần điều hành tổ chức linh hoạt với nguồn lực hạn chế.
• Nhân sự trẻ có định hướng lên quản lý: business acumen là năng lực nền tảng của người lãnh đạo tương lai.

5. Lộ trình phát triển Business Acumen

Giai đoạn 1: Tự nhận diện vai trò của mình trong hệ thống

• Xác định công việc bạn đang làm ảnh hưởng như thế nào đến doanh thu, chi phí, lợi nhuận
• Nắm được luồng thông tin vận hành trong công ty
• Đọc hiểu các chỉ số đơn giản như tỉ lệ chuyển đổi, chi phí trên đơn hàng, thời gian hoàn thành dự án

Giai đoạn 2: Bổ sung kiến thức nền tảng

• Học về tài chính cơ bản: khoá học ngắn, tài liệu nội bộ, sách thực chiến
• Tìm hiểu mô hình kinh doanh của công ty mình và đối thủ
• Đọc báo cáo thị trường định kỳ từ các nguồn uy tín (McKinsey, Statista, Nielsen…)

Giai đoạn 3: Áp dụng tư duy chiến lược vào công việc thường ngày

• Khi đưa ra đề xuất, luôn cân nhắc chi phí, lợi ích, KPI cụ thể
• Chủ động phản biện các giải pháp đang triển khai dựa trên dữ liệu thực tế
• Đưa ra ít nhất 2 phương án so sánh trước khi chọn giải pháp cuối

Giai đoạn 4: Tăng cường giao tiếp kinh doanh

• Giao tiếp dữ liệu rõ ràng: tránh nói cảm tính, thể hiện bằng chỉ số
• Tham gia cuộc họp đa phòng ban để hiểu góc nhìn khác
• Học cách phản biện đúng lúc, đúng cách với cấp trên

6. Tổ chức làm gì để nâng cao năng lực kinh doanh cho các thành viên?

• Thiết kế chương trình đào tạo tình huống thực tế (case study, business game): giúp nhân sự tiếp cận bài toán kinh doanh thật và học cách phân tích, ra quyết định như lãnh đạo.
• Xây dựng văn hóa giao tiếp bằng dữ liệu và hiệu quả, không chỉ đầu việc: khuyến khích mọi đề xuất đều đi kèm với chỉ số, KPI và đánh giá hiệu quả
• Giao quyền ra quyết định có kiểm soát cho nhân sự cấp trung: 
• Tổ chức hoạt động mô phỏng vai trò CEO hoặc dự án liên phòng ban trong toàn bộ chuỗi quyết định từ phê duyệt ngân sách, tối ưu nguồn hàng đến đánh giá hiệu quả chiến dịch. Mục tiêu chương trình là giúp người tham gia cải thiện khả năng phân tích tài chính và đưa ra đề xuất thuyết phục hơn.
• Lồng ghép các chương trình đào tạo thực tế trên thị trường vào quá trình đào tạo nhân viên.

Chương trình đào tạo “Nâng tầm quản lý cấp trung trong kỷ nguyên AI” của Học viện 1Academy – nơi áp dụng mô hình đào tạo tích hợp Mindset – Skillset – Toolset để giúp nhà quản lý nâng cao tư duy kinh doanh, năng lực ra quyết định và ứng dụng công nghệ vào quản trị hiệu quả hơn.

Chương trình đào tạo được thiết kế chuyên biệt sẽ giúp các nhà quản lý hiểu rõ được chiến lược, chuyển hóa tư duy, ra quyết định chính xác hơn và quản lý hiệu suất – đảm bảo mọi mục tiêu đều được thực thi đúng đắn và hiệu quả. 

Tìm hiểu thêm: Chương trình đào tạo Nâng tầm quản lý cấp trung trong kỷ nguyên AI

Tổng kết

Business acumen không phải là kiến thức học trong một khóa học rồi xong. Đó là năng lực và tư duy nền tảng, cần được rèn luyện liên tục – qua thực tế công việc, quan sát, phản biện và học hỏi.

Người có business acumen tốt là người không chỉ làm đúng việc, mà còn làm đúng cách, đúng lúc và đúng mục tiêu của tổ chức. Nếu bạn muốn tạo ảnh hưởng lớn hơn, bước lên vai trò quản lý, hoặc đơn giản là làm việc hiệu quả hơn mỗi ngày – hãy bắt đầu từ việc hiểu sâu công việc mình làm, kết nối nó với hiệu quả tổ chức và không ngừng học hỏi từ các góc nhìn tài chính, thị trường, vận hành.